An féidir leat caimiléir a aithint?

Cad is camscéimeanna infheistíochta ann?

Bíonn camscéimeanna infheistíochta i gceist nuair a thairgtear “deis infheistíochta” duit a gheallann go mbeidh ardtoradh úis ar do chuid airgid, agus go mbeidh riosca an-íseal i gceist. D’fhéadfadh gur infheistíocht i scaireanna, i mbannaí, i gcriptea-airgeadra nó eile a bheidh i gceist. I ndáiríre, níl aon deis infheistíochta ann agus tá na caimiléirí ag iarraidh go n-aistreoidh tú do chuid airgid chucu.

Conas a oibríonn camscéimeanna infheistíochta?
Déanfaidh “gnólacht” teagmháil leat chun deis infheistíochta a thairiscint duit ina ngeallfar ardtoradh ar do choigilteas.  Nó, b’fhéidir go mbeidh deiseanna infheistíochta ar líne á gcuardach agat agus go dtiocfaidh tú ar shuíomh gréasáin an chaimiléara. Seans go ligfidh an caimiléir air féin gur gnólacht dlisteanach é agus seans go mbeidh an suíomh gréasáin nach mór mar an gcéanna le suíomh gréasáin fíorghnólachta - tugtar gnólacht/suíomh gréasáin “clónáilte” air sin. B’fhéidir go ndéarfaidh an caimiléir leat nach bhfuil an deis infheistíochta seo ar fáil ach ar feadh tréimhse teoranta agus gur gá duit infheistiú a dhéanamh go tapa chun leas a bhaint aisti. Iarrfar ort do chuid airgid a aistriú go díreach chuig an gcaimiléir.

• Faigh comhairle airgeadais neamhspleách i gcónaí sula ndéanann tú aon airgead a infheistiú. 
• Bí airdeallach ar aon tairiscintí gan choinne maidir le deiseanna infheistíochta. 
• Bí amhrasach faoi aon infheistíocht a gheallann torthaí ráthaithe nó brabúis mhóra. 
• Déan fiosruithe faoin ngnólacht atá i dteagmháil leat.  
• Seiceáil stádas rialála an ghnólachta ar chlár na ngnólachtaí údaraithe de chuid Bhanc Ceannais na hÉireann. Ach cuimhnigh gur minic a dhéanann caimiléirí aithris ar ghnólachtaí dlisteanacha, dá bhrí sin, fiú má tá an gnólacht liostaithe ar an gclár, ba cheart duit seiceálacha breise a dhéanamh. 
• Ná tabhair sonraí pearsanta fút féin nó ná haistrigh aon airgead go dtí go mbeidh tú lánchinnte gur fíorghnólacht atá ann. 

Cad is camscéimeanna iasachta ann?
Bíonn camscéimeanna iasachta dírithe ar dhaoine a bhfuil iasachtaí airgid á lorg acu. Is ionann an cineál camscéime seo agus “calaois réamhtháille”, is é sin go dtairgtear iasacht airgid duit ar choinníoll go n-íocfaidh tú réamhtháille nó táille riaracháin.

Conas is féidir liom mé féin a chosaint ar chamscéimeanna iasachta?
Bí san airdeall ar aon tairiscintí iasachta ó ghnólachtaí sna cásanna seo a leanas:

• Má chuirtear brú ort cinneadh a dhéanamh go tapa 
• Má dheirtear leat nach mbeidh aon seiceálacha creidmheasa i gceist 
• Má ghealltar iasacht duit fiú má tá drochrátáil chreidmheasa agat
• Má iarrtar réamhtháille ort chun na cistí iasachta a scaoileadh. 

Cad is camscéimeanna fioscaireachta, smioscaireachta agus glaoscaireachta ann?
Tá fioscaireacht, smioscaireacht agus glaoscaireacht i measc na gcamscéimeanna is coitianta a mbaineann caimiléirí úsáid astu. Baineann caimiléirí úsáid as ríomhphoist, téacsanna, nó glaonna gutháin ó chaimiléirí chun an dallamullóg a chur ort sa chaoi go dtabharfaidh tú sonraí pearsanta tábhachtacha dóibh amhail do phasfhocail le haghaidh baincéireacht ar líne, sonraí cárta creidmheasa nó uimhir PSP.

Tarlaíonn smioscaireacht nuair a fhaigheann tú téacsanna a bhfuil cuma dhlisteanach orthu, amhail téacsanna ó na Coimisinéirí Ioncaim, ó An Post, nó ó do bhanc.  Baineann caimiléirí úsáid as na téacsanna calaoiseacha seo chun an dallamullóg a chur ort sa chaoi go gcuirfidh tú do shonraí pearsanta nó airgeadais ar fáil nó go gcliceálfaidh tú ar naisc mhailíseacha.

Tagraíonn glaoscaireacht, giorrúchán ar ghlaofhioscaireacht, do ghlaonna gutháin calaoiseacha nó glórphoist atá ceaptha an dallamullóg a chur ort sa chaoi go gcuirfidh tú sonraí íógaire ar fáil, amhail faisnéis aitheantais logála isteach, uimhreacha cártaí creidmheasa, nó sonraí bainc.

Bíonn sé deacair na hiarrachtaí seo a aithint agus seans go mbeidh siad le feiceáil fiú i “snáithe” dlisteanach téacsanna a fuair tú ó eagraíocht iontaofa roimhe seo. Seans go ndéarfar sa teachtaireacht go bhfuil do chuntas i mbaol agus gur gá duit do phasfhocal a athshocrú. Nó, b’fhéidir go ndéarfar gur gá duit táille custam a íoc i leith rud éigin a d’ordaigh tú ar líne chun go ndéanfar é a sheachadadh duit. Is í aidhm na gcamscéimeanna seo do chuid sonraí baincéireachta ar líne, sonraí cárta creidmheasa nó sonraí airgeadais pearsanta eile a fháil uait. Ansin bainfidh an caimiléir úsáid as na sonraí sin chun rochtain a fháil ar do chuntas agus d’airgead a ghoid.
  

• Bí amhrasach faoi aon téacsanna a fhaigheann tú gan choinne a mhaíonn gur ó eagraíocht iontaofa iad, amhail do bhanc nó d’eisitheoir cárta creidmheasa/dochair, An Post nó na Coimisinéirí Ioncaim. 
• Ná tabhair freagra ar théacsanna, ríomhphoist nó ar ghlaonna gútháin a iarrann sonraí pearsanta amhail do shonraí cuntais bainc nó pasfhocail eile.
• Ná cuir glaoch ar aon uimhir ghutháin nó ná cliceáil ar aon nasc atá leabaithe i dtéacs. 
• Bí san airdeall ar theachtaireachtaí a spreagann duit cuairt a thabhairt go práinneach ar shuíomh gréasáin chun saincheist a réiteach nó chun do shonraí a fhíorú. 
• Ná déan do phasfhocail ar líne a athshocrú ach amháin má bheartaíonn tú féin iad a athshocrú.

Tá an-éileamh tagtha ar shuíomhanna gréasáin comparáide praghsanna le blianta beaga anuas. Baineann daoine úsáid astu chun luach níos fearr a fháíl ar a gcuid airgid nuair a bhíonn árachas, seirbhísí airgeadais, fóntais nó táirgí eile á gceannach acu.

Féachann suíomhanna gréasáin comparáide bréige le do chuid sonraí pearsanta a bhailiú chun críocha calaois airgeadais nó chun do chuid sonraí íocaíochta a ghoid. Cruthaíonn caimiléirí suíomhanna gréasáin comparáide bréige a bhfuil cuma an-réalaíoch orthu agus atá ceaptha do shonraí teagmhála agus pearsanta a fháil uait chun críocha calaoise. Bainfidh siad úsáid sa do shonraí chun teagmháil a dhéanamh leat agus iarracht a dhéanamh táirge nó seirbhís airgeadais a dhíol leat nach ann dó nó di.  Tá seans níos mó ann go gceannóidh daoine na táirgí seo nach ann dóibh toisc go bhfuil coinne acu le teagmháil den sórt sin tar éis dóibh a gcuid sonraí teagmhála a chur ar fáil ar shuíomh gréasáin comparáide bréige.  Dá bhrí sin, b’fhéidir nach ndéanfaidh siad aon seiceálacha fíorúcháin breise.   

Conas is féidir leat tú féin a chosaint ar chamscéimeanna suíomhanna gréasáin comparáide bréige?

• Ná húsáid ach suíomhanna gréasáin comparáide atá aitheanta agus iontaofa, nó téigh díreach chuig suíomhanna gréasáin oifigiúla na ndíoltóirí a dhíolann na seirbhísí/táirgí airgeadais a bhfuil spéis agat iontu. 
• Má thairgtear rud éigin duit a bhfuil cuma rómhaith air, fiú má thairgtear é ar shuíomh gréasáin a bhfuil cuma dhlisteanach air, is dócha gur camscéim é. 
• Secieáil dáta cruthaithe an fhearainn chun a fháil amach an bhfuil sé ag teacht leis stair atá á maíomh ag an ngnólacht. Is díol amhrais é má tá fearann nua ag gnólacht seanbhunaithe.  

Cad is camscéimeanna domhainbhrionnaithe ann?
Baineann caimiléirí úsáid as físeáin bhréige, íomhánna bréige, nó gearrthóga fuaime bréige a bhfuil cuma réalaíoch orthu toisc go bhfuil siad cruthaithe ag SI. Baineann siad úsáid astu - ar ardáin meán sóisialta de ghnáth - chun a ligean orthu féin gur duine iad a mbeadh muinín agat astu (e.g. ceannaire gnó nó ceiliúrán) agus an dallamullóg a chur ort sa chaoi go gcuirfidh tú airgead nó sonraí pearsanta chucu.

Conas a oibríonn camscéimeanna domhainbhrionnaithe?
B’fhéidir go mbainfidh caimiléirí úsáid as fógraí ar na meáin shóisialta chun duine a phearsanú agus - trí bhíthin an doppelganger bréige seo - a mholadh duit dul isteach i ngrúpa comhairle infheistíocht (ar ardáin amhail WhatsApp).  

Ansin, b’fhéidir go gcuirfidh siad tú i dteagmháil le “meantóir” nó “oide” a a thabharfaidh comhairle nó moltaí trádála maidir le ce na stoic ba cheart duit a cheannach. Beidh líon mór próifílí bréige sna grúpaí seo a mhaífidh go raibh rath orthu tar éis dóibh glacadh le comhairle infheistíochta an mheantóra. 

Tá seans ann go molfaidh meantóir grúpa scaireanna áirithe ar luach íseal ag gealladh go mbeidh ardtoradh orthu. Is “scéim pumpála agus dumpála” é seo ina rialaíonn na caimiléirí líon mór de na scaireanna seo. Déanann siad comhordú ar infheistíochtaí na ndaoine sin a bhfuil an chamscéim dírithe orthu chun an scairphraghas a bhoilsciú (nó a “phumpáil”) go saorga. Ansin, déanann siad a gcuid scaireanna a dhíol (nó “a dhumpáil”) ar bhrabús. Ansin, nuair a chliseann ar an scairphraghas, bíonn caillteanais shuntasacha i gceist do na daoine a rinne infheistíocht iontu. 

Nó, b’fheidir go molfaidh an meantóir ardán infheistíocht ar leith. Taispeánfaidh an meantóir duit conas cuntas a chruthú agus cistí a aistriú, trí chriptea-airgeadra go minic. Nuair a dhéanfaidh tú iarracht d’infheistíocht a tharraingt siar, déarfar leat go gcaithfidh tú táille a íoc sula bhféadfar cistí a scaoileadh. Is cuma an íocfaidh tú an táille nó nach n-íocfaidh, ní thabharfar aon airgead ar ais.

B’fhéidir go ndéarfaidh an meantóir leat bogearra a shuiteáil ar do ghléasanna. Is bogearra mailíseach nó cianrochtana é seo a thabharfaidh rochtain ar do shonraí íogaire pearsanta do na caimiléirí. 

Conas is féidir liom mé féin a chosaint ar chamscéimeanna domhainbhrionnaithe?

• Déan mionscrúdú ar fhíseáin/íomhánna/ghearrthóga fuaime. Seans go mbeidh corraí aghaidhe mínádúrtha, earráidí beolbheachtaithe, nó comharthaí aghaidhe a bhfuil cuma róbatúil nó áibhéalach orthu, i bhfíseáin dhomhainbhrionnaithe. 
• Seiceáil foinse na bhfíseán a mbíonn tú ag breathnú orthu ar na meáin shóisialta: ná cuir muinín ach i bhfoinsí iontaofa. Bí airdeallach ar aon chuntais meán sóisialta atá nua, nach bhfuil ach líon beag leantóirí acu, nó a dhéanann go leor ábhair a athphostáil.
• Déan fiosrú faoin ngnólacht atá ag plé leat sula n-aistríonn tú airgead nó sula gcuireann tú sonraí pearsanta ar fáil.  
  

Cad is scéimeanna aisghabhála calaoiseacha ann?
Le scéimeanna aisghabhála calaoiseacha, déanann caimiléirí teagmháil le daoine a ndearnadh calaois orthu agus iad ag maíomh gur féidir leo na cistí a cailleadh a aisghabháil dóibh ar réamhtháille. Go minic, baineann na caimiléirí úsáid as doiciméid bhréige nó déanann siad pearsanú ar oifigigh, ach is é an cuspóir atá acu i ndáiríre níos mó airgid a ghoid uait.

Conas a oibríonn scéimeanna aisghabhála calaoiseacha?
Dírionn caimiléiri go sonrach ar dhaoine a ndearnach calaois orthu cheana féin agus a bhfuil airgead caillte acu. Déanann siad teagmháil ar an nguthán, leis an ríomhphost, nó ar na meáin shóisialta, agus iad ag maíomh gur féidir leo na cistí a cailleadh a aisghabháil. Iarrfaidh siad réamhtháille, agus b’fhéidir sonraí íogaire pearsanta nó airgeadais, chun “dul sa tóir” ar na cistí nó chun an aisghabháil a “phróiseáil”. Go minic, déanfaidh na caimiléirí seo aithris ar fhíoreagraíochtaí nó ar fhíoroifigigh, agus bainfidh siad úsáid uaireanta as doiciméid bhréige, a mbeidh cuma dhlisteanach orthu.  Tá an dara camscéim seo ceaptha leas a bhaint as éadóchas na n-íospartach, sa chaoi go gcailleann siad níos mó airgid go minic.

 
Conas is féidir liom mé féin a chosaint ar scéimeanna aisghabhála calaoiseacha?

• Bí amhrasach faoi aon teagmháil gan choinne: tabhair neamhaird ar ghlaonna gutháin, téacsanna, ríomhphoist, nó teachtaireachtaí meán sóisialta gan choinne, ina maítear gur féidir leo cabhrú leat airgead a cailleadh a aisghabháil.
• Ná híoc táillí i leith aisíocaíochtaí riamh, bí cúramach faoi shonraí pearsanta a roinnt, agus déan aon teagmháil amhrasach a thuairisciú do do bhanc, don Bhanc Ceannais, nó do na Gardaí.
• Cosain do chuid sonraí pearsanta: Ná roinn do chuid sonraí cuntais bainc, cárta creidmheasa, nó sonraí pearsanta eile le glaoiteoirí.
• Bí airdeallach ar na meáin shóisialta: seachain sonraí a phostáil faoi chamscéim a rinneadh ort, mar seans go dtarraingeoidh sé seo aird caimiléirí aisghabhála.
  

Cad atá á thairiscint ag an ngnólacht seo? Cé atá ag déanamh teagmháil liom? Cá bhfuair siad mo shonraí teagmhála? Cé hiad féin? An bhfuil brú á chur orm sonraí pearsanta nó airgeadais a thabhairt faoi dheifir? Cuimhnigh nach bhfuil aon bhuntáiste gearrtéarmach ag baint le cinntí tapa a dhéanamh maidir le do leas airgeadais san fhadtéarma.

Seiceáil cláir Bhanc Ceannais na hÉireann chun a fháil amach an bhfuil an gnólacht údaraithe. Fiú más cosúil go bhfuil an gnólacht údaraithe, déan cinnte gur gnólacht dílis é. Is minic a ligeann caimiléirí orthu féin gur gnólacht dílis iad trí “chlónáil” a dhéanamh ar ghnólacht údaraithe agus trí shonraí uile an ghnólachta sin, nó cuid díobh, a chóipeáil. Seiceáil an bhfuil aon neamhrialtachtaí ann ar nós botúin litrithe nó earráidí gramadaí ar shuíomh gréasáin, i ríomhphoist nó i bpáipéarachas an ghnólachta. Bain úsáid as uimhir ghutháin atá fógartha go poiblí chun glao gutháin a chur ar an ngnólacht.

Lorg comhairle chun a chinntiú gur fíorsheirbhís nó fíortháirge atá i gceist. Ná tabhair sonraí pearsanta nó ná seol airgead mura bhfuil tú sásta gur gnólacht údaraithe dílis é. Cuir ceist ort féin:

• An bhfuil an tseirbhís nó táirge airgeadais ag teacht ó fhoinse iontaofa?

• An fíortháirge airgeadais é seo? 

• An bhfuil an táirge seo de dhíth orm? 

• An bhfuil torthaí arda i gceist? An bhfuil an gnólacht ag maíomh go gclúdóidh sé an infheistíocht chaipitil go léir sa chaoi nach mbeidh aon chaillteanas i gceist domsa?

• An bhfuil cuma rómhaith air? Má tá, seans gur camscéim é.

Má tá iasacht uait agus má iarrtar réamhtháille ort, ba cheart duit deireadh láithreach a chur le haon chumarsáid leis an ngnólacht sin mar is camscéim é.

Má tá imní ort nach fíorghnólacht é nó nach bhfuil sé údaraithe chun táirgí airgeadais a dhíol, déan teagmháil linn. Tá cumhachtaí againn chun imscrúdú a dhéanamh agus gníomh a dhéanamh in aghaidh caimiléirí. Táimid anseo chun tacú leat agus chun tú a chosaint agus bímid ag obair i ndlúthchomhar leis na Gardaí chun cosc a chur ar choirpigh airgeadais bob a bhualadh ar thomhaltóirí airgeadais. Is féidir leat nithe a thuairisciú go díreach dúinn ar ár suíomh gréasáin nó trí ghlaoch a chur orainn ar íosghlao 0818 681 681 nó líne thalún +353 (0)1 224 5800. 

Cuimhnigh, má bhíonn tú ag plé le gnólacht neamhúdaraithe, caillfidh tú cosaintí tábhachtacha atá ceaptha tí a chosaint má théann cúrsaí ó rath. Mar shampla, ní bheidh tú ábalta éileamh a dhéanamh faoin Scéim Chúitimh d'Infheisteoirí, ná ní bheidh an tOmbudsman Seirbhísí Airgeadais agus Pinsean ábalta cabhrú leat le do ghearán. Ciallaíonn sé sin nach dócha go bhfaighidh tú do chuid airgid ar ais ma théann cúrsaí ó rath.

Agus cuimhnigh nach ndéanfaidh an Banc Ceannais teagmháil leat riamh chun airgead nó uimhir PSP a lorg uait.